Fair pay and fair play, juist voor de zzp'er
Eerder dit jaar deed Anne Meint Bouma een oproep aan het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK), VNO-NCW/MKB-Nederland, de VNG en de Tweede Kamer om Fair Play als 24e punt aan het vervolgprogramma van ‘beter aanbesteden’ toe te voegen. Waarom? Omdat op dit moment zelfstandigen de dupe zijn van een ongelijk speelveld bij aanbestedingen.
Aanbestedingen voor beginners
Brainnet heeft een mooie portefeuille met interessante opdrachtgevers. Deze opdrachtgevers zijn klant van Brainnet geworden middels een aanbesteding: een wettelijk geregelde procedure waarbij de opdrachtgever laat weten op zoek te zijn naar een dienst of product. In deze aanbesteding staat uitgebreid beschreven wat de opdrachtgever zoekt, wat de werkzaamheden, diensten en/of producten zijn en welke verwachtingen en eisen er zijn. Bedrijven schrijven zich hiervoor in, dienen een offerte in en de aanbieder met de beste offerte krijg de aanbesteding gegund.
Om alle bedrijven een kans te bieden op een aanbesteding is er de ‘nieuwe aanbestedingswet’. Deze wet maakt het inschrijven voor aanbestedingen interessanter voor kleine bedrijven en bevordert eerlijke concurrentie. In het kort: er hangen aardig wat regels aan een aanbesteding voordat deze gegund kan worden aan een partij. En juist deze eerlijke concurrentie is het onderwerp van dit artikel en de eerdere oproep van Anne Meint Bouma.
Goedkoop aanbieden
Het is goed voor te stellen dat het soms hard-tegen-hard gaat in de wereld van aanbestedingen. Bedrijven zetten hun beste beentje voor en bieden de meest gunstige tarieven en voorwaarden aan. Alles om de aanbesteding gegund te krijgen. En hier gaat het (soms) mis. Want om tarieven zo laag mogelijk te kunnen houden, moeten inkomsten ergens anders vandaan komen.
Stel, de overheid schrijft een aanbesteding uit. Bouw een weg van A naar B. De weg wordt op tijd opgeleverd en na een feestelijke opening in gebruik genomen. Dan zet de aannemer ineens halverwege tolpoorten op diezelfde weg. Wil je gebruik maken van deze weg, dan moet je tol betalen. De moraalridder in ons zegt: wat een onzin. Nu heeft niet alleen de overheid voor de weg betaald maar bepaalt plots de aannemer dat ook de gebruikers van de weg moeten betalen. Dit komt neer op dubbele inkomsten voor de aannemer.
Bij overheidsaanbestedingen zijn tolpoorten en dubbele bemiddelingskosten door leveranciers ‘business as usual’. Wil je als zzp’er of leverancier toegang krijgen tot overheidsopdrachten? Dan is de kans levensgroot dat je eerst langs de zelfgeplaatste tolpoort van de preferred supplier moet. Dat de dienstverlening ‘gekocht’ wordt met een te lage inschrijving en via dure tolpoorten gecompenseerd wordt, komt in de praktijk helaas echt voor. Dit blijkt bijvoorbeeld uit een recente Europese aanbesteding bij een bestuursorgaan. Een marktpartij heeft ingeschreven met 0,01 cent per uur en de aanbesteding gewonnen.
De businesscase van dit soort inschrijvingen is alleen rendabel met extra inkomsten. Reken maar uit: bij een fulltime inzet betaalt de opdrachtgever €16,- per jaar (1.600 x €0.01) voor de werving, selectie, screening, facturatie, contractering etc. Oneerlijk voor de bedrijven die deze betaalmuren niet hanteren, maar vooral een groot nadeel voor de zzp’ers en leveranciers die willen gaan reageren op deze opdrachten. Want zij betalen uiteindelijk het verschil.
De grote verliezers
De zzp’ers en leveranciers zijn de grote verliezers in dit verhaal. Waarom? Interim opdrachten worden achter betaalmuren geplaatst of zijn alleen toegankelijk via portals. Waarbij een zzp'er onder het mom van ‘vrijwilligheid’ een deel van het tarief moet af te staan voor toegang tot een portal en afname van ‘ondernemersproducten’. Mocht je hier niet voor kiezen dan is de kans op een opdracht vrijwel nihil.
Door dit soort constructies toe staan, verliezen de partijen die zzp’er en leverancier niet laten opdraaien voor de kosten. Dit betekent dus dat wanneer je als zzp’er bij een opdrachtgever aan de slag wil, je altijd moet betalen. Want dat zijn immers de partijen die de aanbestedingen winnen. De partijen die het op een eerlijke manier voor de zzp’er en leverancier willen doen, verliezen de aanbesteding. Met als gevolg dat je via hen niet bij de betreffende opdrachtgever kan starten.
Waar kan je op letten als zzp’er?
Het onderwerp is aangekaart: het is tijd voor verandering. Maar totdat de juiste wet- en regelgeving er is, kun je hier als zzp’er of leverancier zelf ook alert op zijn. Maar hoe dan?
Onze tips:
- Opdrachtgevers kunnen werken met meerdere brokers. Zoek voordat je je aanbiedt bij een opdracht goed uit welke brokers er zijn en wat hun voorwaarden zijn. Moet je betalen om te mogen reageren en hoe zitten de contracten daarna in elkaar?
- Achterhaal of de brokers zelf ook mensen detacheren. Dit verkleint de kans op de opdracht voor iemand die niet gedetacheerd wordt. Kortom: oneerlijke concurrentie.
Het belangrijkste is dat je je bewust bent van deze constructie: het is een constructie die zzp’ers uiteindelijke (in de portemonnee) raakt. En op de lange termijn worden de partijen die deze constructie niet toejuichen, uitgeschakeld.
Helaas is het inmiddels al bijna normaal, maar geaccepteerd worden mag het niet.